Historie van het spoor

Het spoor in Kleef

De eerste spoorlijn aan de Neder-Rijn werd al in 1863 door de ‘Rheinische Bahn’ opgeleverd en voor openbaar vervoer in gebruik genomen. Deze lijn loopt vanaf Krefeld via Kempen, Geldern, Kevelaer en Goch naar Kleve. In Kleve woonde toen circa 8.000 mensen. De ‘Rheinische Eisenbahngesellschaft’ (RhE) bouwde in de jaren 1861-1863 een station in het buitengebied van de stad Kleve. Tegenwoordig is dat het startpunt van de Fietstrein. De RhE opende op 19 april 1865 de verbinding via Griethausen, Spyck, Welle en Elten naar Zevenaar. Op het traject naar Welle stak je bij Spyck de Rijn over. Kort daarna, op 9 augustus 1865 werd ook het traject naar Nijmegen geopend. Toen de spoorweg Nijmegen-Arnhem werd geopend stopten ook de D-Treinen in Kleve.

De spoorlijn Duisburg-Kleve werd op 15 augustus 1904 door de ‘Preussische Eisenbahn’ geopend. Station Kleve werd al gauw te klein door de economische groei. Grote bedrijven vestigden zich in de omgeving. De margarinefabriek van de Bergh in 1888 bijvoorbeeld, de schoenenfabrieken Hoffmann en Pannier in 1896, de chocoladefabriek Bensdorp in 1903 en de biscuitfabriek XOX in
1910.

In 1904 werd gestart met de uitbreiding van het station en in 1910 was het nieuwe station klaar. De toen voltooide sporen zijn in 50 jaar tijd nauwelijks veranderd. De Duitse keizer Wilhelm II arriveerde op 9 augustus 1909 in een speciale trein in Kleve om aan de festiviteiten rondom de “driehonderdjarige overname” van het hertogdom Kleve door Pruisen deel te nemen. Een grote dag voor het traject Kleve-Nijmegen. De trein stopte bij de halte in de “Forstgarten” ter hoogte van het amfitheater. Zijne keizerlijke hoogheid stapte uit en werd met een hoop bombarie via de Tiergartenstrasse naar de stad begeleid.

 Overzicht aantal reizigers station Kleve

Ondanks het sluiten van het traject tussen Spyck en Welle in 1912 kende de ontwikkeling
van het station Kleve een positief verloop. De Eerste Wereldoorlog speelde weliswaar parten omdat het internationale verkeer plat lag. Het einde van de Eerste Wereldoorlog bracht
inflatie en de Belgische bezetting vormde een verdere bedreiging die de economische ontwikkeling van het station geen goed deed.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 toen het spoor nog de zogenaamde “Hamsterritten” diende, begon het alledaagse leven weer op gang te komen. Het personenvervoer per trein liep terug, zoals overal in Duitsland. Mensen maakten steeds meer gebruik van de bus of eigen auto. Dit had natuurlijk ook invloed op het station in Kleve. Op 29 mei 1960 werd het personenvervoer naar Spyck opgeheven.

Het afnemende verkeer en de omschakeling van stoom naar dieseltreinen begin jaren ’60 had ook effect op het ‘Bahnbetriebswerk’ afgekort Bw. Op 1 april 1963 werd Bw Kleve een dependance van Bw Geldern en op 29 mei 1963 werd de dependance Bw Kleve opgeheven. Het personeel werd overgeplaatst naar andere beschikbare werkplaatsen buiten Kleve. Langzaamaan werden alle voorzieningen van de Bw’s afgebroken.
Een nieuw system werd op 11 November 1976 in gebruik genomen. Als gevolg hiervan werden onder andere de seinhuisjes overbodig en afgebroken. Het goederenverkeer kwam op het traject Kleve – Nijmegen in december 1979 en het traject Kleve – Spyck op 30 maart 1982 tot stilstand. Op 29 december 1989 kwam ook een eind aan het traject Kleve – Xanten. De vracht- en rangeerservice staakten op 31 mei 1996 hun activiteiten. In 2003 volgde de ontmanteling van de spoorlijnen.

Tegenwoordig rijdt doordeweeks ieder half uur de Regionalexpress ‘RE 10 Niers-Express’
vanaf Kleve via Krefeld naar Düsseldorf. Tussen Kleve en Krefeld worden via het spoor geen goederen meer vervoerd. In de hoogtijdagen van het spoorverkeer, voor en na de
Eerste Wereldoorlog, was het station van Kleve het netwerk voor reizigers met
veel overstapmogelijkheden. Anno 2008 heeft Kleve nog maar een enkel spoortraject en hopelijk heeft deze nog lang bestaansrecht.
De spoorlijn Kleve – Nijmegen was ook voor het internationale postverkeer van belang.
De treinpost werd toen van het stempel Cleve – Nimwegen voorzien. 

Het spoor in Kranenburg

De spoorlijn Kleve – Nijmegen diende als aansluiting op het traject Krefeld- Kleve. Omdat vanuit Nijmegen voorlopig geen verdere verbinding met het Nederlandse spoorwegnet gerealiseerd zou worden werd in Nijmegen de Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij opgericht. Deze legde samen met de “Rheinische Eisenbahngesellschaft”
in 1865 het 27 km lange verbindingsstuk aan. Deze opende op 9 augustus 1865 de lijn van Kleve naar Nijmegen. Naast de eindstations waren er stations
in Kranenburg en Groesbeek. Voor het traject van Kleve naar Nijmegen betaalde men toen 12, 17 of 24 ‘Silbergroschen’, afhankelijk van de geboekte klasse. Met een dagsalaris van toen 8 ‘Silbergroschen’ was dit niet voor iedereen weggelegd. Dagelijks reden er toen 4 treinen heen en terug waarbij de heenreis van Nijmegen naar Kleve 60 minuten duurde en de terugreis 50 minuten.

Experimenteel werd op 1 juni 1870 een halte in Nütterden ingericht. Na de bekendmaking op 25 mei 1870 stopt de trein er dagelijks 3 keer vice versa.

De spoorlijn was in de eerste jaren niet rendabel zodat er geen sprake kon zijn van enige uitbetaling aan dividend aan de investeerders. Dit had te maken met de ontbrekende verdere verbinding vanuit Nijmegen. Nijmegen – Amsterdam per trein verliep via Kleve, Griethausen, Spyck, Elten. Pas toen de verbinding Arnhem - Nijmegen in 1879 gereed was werd een hoger aandeel aan passagiers gerealiseerd. Het geheel stond onder het vaandel van de ‘Rheinische Eisenbahn’. Met de nationalisering van deze in 1880 onder de ‘Königlich Preussische Eisenbahnverwaltung’, 1886 onder de Hollandse Iseren Spoorwegmaatschappij, vanaf 01 juli 1906 onder de ‘Preussisch-Hessische Staatsseisenbahn’ en vanaf 1920 onder de ‘Deutsche Reichsbahn’. Tijdens de overname in 1906 verscheen volgend persbericht:

“Met de dag van morgen opereert de spoorlijn Cleve – Cranenburg onder Preussisch-Hessen. De individuele afdelingen worden door Pruisische ambtenaren geleid. Met de nieuwe structuur in Cranenburg en aan de spoorlijn zullen wij vooruitgang boeken. Met deze verbeteringen zal het verkeer soepeler verlopen”.

In de jaren 1911-1913 werd het tweede spoor van de route aangelegd en aan de uitbreiding van het spoorwegnet op het station in Kranenburg werd nog tot 1915 gewerkt.

Sinds 1889 reden rechtstreekse treinen vanaf Amsterdam via Kleve naar Keulen. Verdere internationale treinen volgden op de lijn Kleve - Nijmegen. Om het station in Kleve te ontlasten werd de douane voor het reisverkeer naar Kranenburg verplaatst waar in 1911 een nieuw stationsgebouw met een 434 m2 grote douanehal in bedrijf werd genomen.

Met de Eerste Wereldoorlog kwam ook een eind aan de tijden van deze groei. Het internationale verkeer lag plat. Ook na de oorlog werd het niet beter. Toen de tarieven voor een treinkaartje voor Nederlanders, veroorzaakt door de Duitse Inflatie in 1923, aantrekkelijk bleken leefde het treinverkeer op en werd het spoor veelvuldig gebruikt. Na de tweede Wereldoorlog werd het nog erger. De eerste passagierstrein na de oorlog reed pas in mei 1949 tussen Kranenburg en Nijmegen. Het tweede spoor werd in 1956 afgebroken. Toen in januari 1963 massa’s sneeuw het spoor, rechts van de Rijn, blokkeerden werden de sneltreinen via Kranenburg omgeleid, wat in de volgende jaren onder andere omstandigheden nog vaker gebeurde. In 1978 werd het goederenverkeer van Kranenburg naar Nijmegen stil gelegd en het station Kranenburg verloor aan belang.

Op 30 mei 1987 reed voor de laatste keer de Austria Express en op 28 mei 1988 de laatste internationale, rechtstreekse treinen op deze route. Na de snelheidsbeperking in 1989 werd het treinverkeer op 27 september 1991 stilgelegd. De speciale trein ‘Fröhlicher Kranich’, VVV Kranenburg, decennia een trekpleister op de route, mocht op 27 oktober 1991 definitief als laatste trein de route Kleve – Kranenburg afleggen. Op het station van Kranenburg werd de voetgangersbrug afgebroken, ramen en deuren van de seinhuisjes werden dichtgemetseld.

Het station in Groesbeek

Met de opening van de spoorweg op 9 augustus 1865 werd ook in Groesbeek een station gebouwd. De trein reed vanaf Kleve 11 km tot aan Kranenburg, aansluitend 4 km tot Groesbeek en 12 km tot Nijmegen. Drie van de vier treinen had een verbinding via Krefeld naar Köln. De spoorverbinding naar Nederland was alleen via het traject Kleve – Spyck – Elten – Zevenaar mogelijk (1865-1879). Vanaf 1879 volgde de nieuwe verbinding naar Arnhem. Voor deze verbinding was ook een spoorwegbrug over de Rijn noodzakelijk. Veel Nederlanders maakten gebruik van het spoor om de badplaats Kleve te bezoeken. Ter gelegenheid van de
20e verjaardag van het spoor Kleve – Nijmegen werd een gedenksteen in 1885 in Nijmegen geplaatst ter ere van de bouwers.

Nu kon men langere trajecten in een kort tijdsbestek afleggen. Via veerverbindingen van de Great Eastern Railway van Harwich /Engeland naar Hoek van Holland kwamen sinds 1 juni 1863 ook reizigers van Engeland naar Nederland. Ze maakten gebruik van de rechtstreekse verbinding via de D-treinen. Passagiers uit Engeland hadden vanaf Hoek van Holland een aansluitende treinverbinding richting Nijmegen – Kleve – Krefeld – Köln.
In de D-treinen stond een restauratierijtuig ter beschikking en diverse slaapcoupes.

Op het traject Hoek van Holland – Nijmegen – Kranenburg – Kleve – Goch – Köln – Mainz – Mannheim – Basel was een restauratierijtuig van de “Deutsche Speisewagengesellschaft” aanwezig. Tot 1914 reden de D-treinen van Hoek van Holland via het traject Nijmegen – Kleve naar Basel.

In Groesbeek diende in het begin een simpele houtconstructie als wachtruimte voor het personeel en treinreizigers. Voor treinreizigers uit Duitsland vonden hier de douaneformaliteiten plaats. Het goederenverkeer was niet belangrijk voor Groesbeek. Het personenvervoer op het station in Groesbeek werd met begin van het winterseizoen 1934/1935 opgeheven. In 1938 werd het stationsgebouw gesloten. Tussen Groesbeek en Nijmegen was er vanaf 1918 een halte met de naam ‘Heilig Land Stiftung’. Tien jaar later werd deze gesloten. Na de oorlog werd Groesbeek het haltepunt. Direct na de oorlog werd het spoorverkeer van Kleve tot Kranenburg en pas vanaf 1949 het internationale vervoer weer mogelijk. In de eerste twee decennia na de oorlog werd de trein steeds meer gebruikt.
In 1954 reed de Austria-Express op het traject Kleve – Nijmegen waar de D-trein van Nijmegen via München naar Oostenrijk leidde. Op dit traject reden ook andere D-treinen
bijv. naar Stuttgart. Op 30 mei 1987 reed voor de laatste keer de Austria–Express op het traject Kleve – Nijmegen en op 30 mei 1988 de laatste internationale trein tussen Duitsland en Nederland.

De grote ‘treintijd’ was voorbij. In de jaren ’80 van de 20ste eeuw werd het traject stil gelegd, zoals velen daarvoor. De laatste geplande trein reed op 1 juni 1991. In het voorjaar van 2008 leeft de geschiedenis van het grensoverschrijdend spoorlijn weer op door de introductie van de Fietstrein, de toeristische topattractie in de regio.